زکات در لغت به معنای طهارت و پاکیزگی و معنی دیگر آن تزکیه و اصلاح بوده و در اصطلاح فقهی، حقی است واجب در مالی که به حد نصاب رسیده باشد و بر ۹ چیز شامل شتر، گاو، گوسفند، گندم، خرما، جو، کشمش، طلا و نقره تعلق می‌گیرد.
کمیته امداد امام(ره) به منظور احیای سنت و واجب الهی با کسب اجازه از ولی امر مسلمین و مراجع عظام تقلید نسبت به جمع آوری زکوات مردم مسلمان و مؤمن و توزیع آن بین اقشار محروم جامعه اقدام نموده است.
براساس ماده شش و هفت قانون زکات و با توجه به اذن مقام معظم رهبری در پاسخ نامه شماره مورخ ۱۳۸۳/۲/۱۶ نماینده محترم ولی فقیه و رئیس شورای مرکزی زکات با تشکیل شورای مرکزی زکات موافقت و با اذن معظم له اختیار لازم به آن شورا جهت سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در امر زکات به این شورا محول شده است. همچنین امور جمع‌آوری و هزینه‌کرد زکات بر اساس توشیح نامه فوق و نامه شماره ۱۳۸۵۷/۱ مورخ ۱۳۸۷/۰۵/۲۵ به کمیته امداد امام(ره) واگذار گردیده است.
شورای مرکزی زکات در اجرای ماده یک قانون زکات از مجموع ۱۱ نفر اشخاص حقیقی یا نماینده تام‌الاختیار آنها تشکیل یافته است که امور مدیریت و ساماندهی و تبلیغات و نظارت بر هزینه‌کرد زکات را هدایت و راهبری خواهد کرد. همچنین به‌منظور ساماندهی بهتر امور در استان‌ها و شهرستان‌ها نیز شورای تخصصی زکات مسئول پیگیری و اجرای تصمیمات و ساماندهی امور مربوطه است.
اعضای شورای مرکزی زکات عبارتند از :
- ۱- نماینده ولی فقیه در شورا (رئیس شورا)
- ۲- رئیس کمیته امداد امام(ره) (قائم مقام و دبیر شورا)
- ۳- معاون برنامه ریزی، نظارت راهبردی رئیس جمهور
- ۴- وزیر کشور
- ۵- وزیر جهاد کشاورزی
- ۶- وزیر کار تعاون و رفاه تأمین اجتماعی
- ۷- وزیر امور اقتصاد و دارایی
- ۸- رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
- ۹- رئیس دبیر خانه سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور
- ۱۰- رئیس سازمان تبلیغات اسلامی
- ۱۱- یک نماینده از کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با پیشنهاد کمیسیون و انتخاب مجلس به عنوان ناظر.
وظایف شورای مرکزی زکات:
- ۱. سیاستگذاری و تعیین خط مشی‌های اساسی برای امور تبلیغی، فرهنگ‌سازی، آموزشی، پژوهشی و زمینه‌سازی به منظور آشنایی مردم در امر زکات؛
- ۲. سیاستگذاری و تعیین خط مشی‌های اساسی برای جمع‌آوری و مصرف زکات با تعیین و تنظیم ضوابط و معیارهای مربوطه در قالب احکام فقهی و رساله‌های عملیه مراجع مشهور به ویژه رساله عملیه حضرت امام‌خمینی(ره) ؛
- ۳. سیاستگذاری و برنامه‌ریزی جهت تشویق عاملین، مبلّغین، مؤثرین و مؤدیان در امر زکات؛
- ۴. برنامه‌ریزی جهت ایجاد هماهنگی و مشارکت مؤثر استانداران، فرمانداران، بخشداران، شوراهای اسلامی شهر و روستا و ائمه جمعه و جماعات سراسر کشور و همچنین سایر اعضای شوراهای زکات استان‌ها، شهرستان‌ها و بخش‌ها و عوامل مؤثر به ویژه در جهت سازماندهی و به کارگیری معتمدین روستاها به عنوان عاملین افتخاری در امر زکات؛
- ۵. ایجاد هماهنگی و نظارت بر برنامه‌ها و اقدامات دستگاه‌ها در محدوده این قانون و همچنین مصوبات شورای مرکزی زکات؛
- ۶. تصویب بودجه کشوری پیشنهادی دبیرخانه شورای مرکزی زکات جهت ارائه به مراجع ذی‌ربط و نظارت بر نحوه تخصیص اعتبارات و هزینه‌کرد آن در سرفصل‌های مربوطه توسط دبیرخانه شورای مرکزی زکات؛
- ۷. ایجاد هماهنگی جهت ارزیابی عملکرد سالانه دستگاه‌های عضو و شوراهای استانی؛
- ۸. ایجاد هماهنگی و بسترهای لازم جهت تعامل با عوامل مؤثر در امر زکات؛
- ۹. ایجاد بستر لازم برای انتقال تجارب امور زکات از کشورهای اسلامی و تعامل لازم با سازمان بین‌المللی زکات؛
- ۱۰. ارزیابی و نظارت بر حسن اجرای مصوبات ابلاغی مربوط به وزارتخانه‌ها و ارائه گزارش به شورای مرکزی زکات